អក្សរសាស្ត្រខ្មែរ: តែងសេចក្តីអត្ថាធិប្បាយបែបពន្យល់

រៀបរៀងដោយ៖ ស៊ឹម គឹមស៊ាន សាស្ត្រាចារ្យអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ នៃវិ.បវេល ខេត្តបាត់ដំបង

១.និយមន័យ

តែងសេចក្តីអត្ថាអធិប្បាយបែបពន្យល់គឺជាការអធិប្បាយស្រាយបំភ្លឺមតិ គំនិតរបស់នរណាម្នាក់ ទស្សនៈរបស់អ្នកប្រាជ្ញណាម្នាក់ ឬបង្ហាញការយល់ឃើញរបស់ខ្លួនផ្ទាល់។ ក្នុងការពន្យល់ អ្នកត្រូវវិភាគរកហេតុផលមកធ្វើជាអំណះអំណាង ហើយប្រើសិល្បិ៍វិធីធ្វើឳ្យគេយល់ច្បាស់ពីខ្លឹមសារ អត្ថន័យនៃមតិ គំនិត ទស្សនៈ ឬបញ្ហានោះ។

២. លក្ខណៈសម្គាល់ប្រធាន

ដើម្បីឳ្យដឹងថាជាប្រធានតែងសេចក្តីបែបពន្យល់ យើងត្រូវមើលសំណូមពររបស់ប្រធានដូចខាងក្រោម៖

ក.ពាក្យបង្គាប់បញ្ជា

- ចូរពន្យល់
   - ចូរបកស្រាយ
   - ចូរស្រាយបំភ្លឺ
   - ចូរចង្អុលបង្ហាញ
   - ចូរស្រាយបញ្ជាក់ … ។
ខ. ពាក្យចោទសួរ
   - តើមតិខាងលើមានអត្ថន័យដូចម្តេច?
   - តើមានភស្តុតាងអ្វីខ្លះបានជាហ៊ានគេពោលដូច្នេះ?

៣. គម្រោងតែង

ក. ផ្តើមសេចក្តី

- លំនាំបញ្ហា និយាយពីបញ្ហាឳ្យទាក់ទងជាមួយប្រធាន សរសេរប្រហែល៣ ទៅ ៥បន្ទាត់។
- ចំណូលបញ្ហា លើកយកទស្សនៈ ឬមតិប្រធានមកបង្ហាញ ដោយសរសេរមតិប្រធានក្នុងអភន្តរសញ្ញា។
- ចំណោទបញ្ហា លើកយកមតិប្រធានមកចោទជាសំណួរ។ សំណួរដែលគេនិយមប្រើមានដូចជា៖
+ តើមតិខាងលើមានអត្ថន័យដូចម្តេច?
+ តើមានភស្តុតាងអ្វីខ្លះបានជាគេហ៊ានពោលដូចនេះ?

ខ. តួសេចក្តី

- ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី យើងអាចប្រើសំនួនពាក្យដូចខាងក្រោម
+ ដើម្បីជាជំនួយដល់ការបកស្រាយមតិខាងលើ យើងគួរគប្បីយល់ពីអត្ថន័យនៃពាក្យមួយចំនួនដែលមានក្នុងប្រធានជាមុនសិន។
+ មុននឹងឈានដល់ការបកស្រាយមតិប្រធាន យើងគួរគប្បីយល់ពីអត្ថន័យនៃពាក្យមួយចំនួនដែលមានក្នុងប្រធានជាមុនសិន។
- ពន្យល់ពាក្យ លើកយកពាក្យគន្លឹះក្នុងប្រធានមកពន្យល់ ដោយសរសេរពាក្យដែលត្រូវពន្យល់ក្នុងអព្ភន្តរសញ្ញា។
- ពន្យល់ន័យប្រធាន ដូចនេះមតិ ប្រធានចង់មានន័យថា....។
- បកស្រាយមតិប្រធាន យើងត្រូវពន្យល់ដោយលើកឧទាហរណ៍ក្នុងសង្គម ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ និងក្នុងស្នាដៃអក្សរសិល្បិ៍មកបញ្ជាក់។
- សរុបសេចក្តី យើងត្រូវសរុបយកខ្លឹមសារសំខាន់ៗតែប៉ុណ្ណោះ។

គ. បញ្ចប់សេចក្តី

- វាយតម្លៃប្រធាន មតិប្រធានមានអត្ថន័យល្អប្រសើ។
- មតិផ្ទាល់ខ្លួន បង្ហាញពីទស្សនៈ ឬការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួន។

គម្រោងសេចក្តីអធិប្បាយ

   មនុស្សយើងម្នាក់ៗរមែងចង់បានណាស់នូវ...............។ ដើម្បីសម្រេចបំណងប្រាថ្នានេះ យើងត្រូវ...............។ហេតុដូចនេះហើយទើបមានមតិមួយពោលថា «....(កត់មតិប្រធានចូល)......» ។
        តើមតិខាងលើមានអត្ថន័យដូចម្តេច?
      ដើម្បីជាជំនួយដល់ការបកស្រាយមតិខាងលើ យើងគួរគប្បីយល់ពីអត្ថន័យនៃពាក្យមួយចំនួនដែលមានក្នុងប្រធានជាមុនសិន។ ពាក្យ«...(ពាក្យពិបាកក្នុងប្រធាន)...» មានន័យថា..........។ ចំណែកពាក្យ«....(ពាក្យពិបាកក្នុងប្រធាន)....» សំដៅលើ.....................។ ដូចនេះទស្សនៈប្រធានចង់មានន័យថា...........................។
      ជាការពិតណាស់.....(កត់មតិប្រធានចូល).........។ បានជាគេហ៊ានពោលបែបនេះព្រោះគេសំអាងថា....(អំណះអំណាងទី១)......។ ម្យ៉ាងទៀត.....(អំណះអំណាងទី២)......។ មួយវិញទៀត....(អំណះអំណាងទី៣).....។ បើយើងក្រឡេកមើលក្នុងស្នាដៃអក្សរសិល្បិ៍រឿង..............យើងឃើញថា........................។ ចំណែករឿង.....................................ក៏បង្ហាញឳ្យឃើញ...........................។
       សរុបសេចក្តីមកយើងឃើញថា......(កត់មតិប្រធាន).......ពិតមែន។
       ឆ្លងតាមការបកស្រាយខាងលើយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថាមតិប្រធានពិតជាមានអត្ថន័យល្អប្រសើរព្រោះ....................។ ដូចនេះក្នុងនាមយើងជាសិស្សានុសិស្ស យើងត្រូវ...............................។