សូក្រាត ( ៤៦៩ - ៣៩៩ ​មុនគ.ស )

        

          សូក្រាត ជាទស្សនវិទូដ៏ល្បីល្បាញខ្ទរខ្ទារ រន្ទឺពេញពិភពលោក ។ ពួកអ្នកប្រាជ្ញ នៅបស្ចិម ប្រទេសតែងចាត់ទុកសូក្រាតជា « បិតានៃទស្សនវិជ្ជា » ។ សូក្រាតកើតនៅឆ្នាំ ៤៦៩ មុនគ.ស ជិតក្រុងអាតែន នៃប្រទេសក្រិច គឺកើតនៅក្រោយសង្គ្រាមនៅសាឡាមីន ១០ឆ្នាំ ។ បិតាឈ្មោះ សូប្រូនីស៍ ជាជាងចម្លាក់នៅក្រុងអាតែន ។​ មាតាឈ្មោះហ្វេណារ៉ែត ជាឆ្មបជួយសង្គ្រោះជីវិត មនុស្សមិនរើសមុខ ។ ដូច្នេះហើយបានជាសូក្រាតតែងនិយាយថា « ម្តាយខ្ញុំជាឆ្មបសម្រាលកូន ឯខ្ញុំជាឆ្មបសម្រាលគំនិត » ។

          បើតាមេកសាររបស់ លោកអារីស្តូត ក្នុងអត្ថបទមួយដែលមានចំណងជើងថា « វោហារ សាស្ត្រ » បានបញ្ជាក់ថា ៖ សូក្រាតមានភរិយាមួយឈ្មោះសង់ ទីម និងមានកូន ៣នាក់ ។ កូនរបស់ សូក្រាតជាជនសាមញ្ញខាងផ្លូវបញ្ញា និងគំនិត គ្មនាទេពកោសល្យដូចជាឪពុកឡើយ ។

          សូក្រាតមិនគ្រាន់តែជាទស្សនៈវិទូដ៏ល្បីល្បាញប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាយុទ្ធជនដ៏ឆ្នើម ទៀត ផង ។ គាត់ធ្លាប់ចូលប្រយុទ្ធក្នុងឋានៈជាទាហាននៃកងពលថ្មើជើង នៅសមរភូមិជាច្រើន ដូចជា ៖ នៅស្រុកសាមូស ទីដេប៉ូ ដេលីយ៉ុង ជាដើម ។

      សូក្រាតមានវិធីបង្រៀនពីរយ៉ាងគឺ ៖ សិល្បៈបង្កើតគំនិត និង ការចំអក ។ ចំពោះ មនុស្សសាមញ្ញដែលមិនចេះអួតអាង ហើយទទួលស្គាល់ថាខ្លួនមិនចេះអ្វីសោះ សូក្រាត ប្រើវិធីបង្កើតគំនិត ។ ចំពោះពួក « សូហ្វីស » ដែលជាអ្នកអួតអាង មានជំនឿថាខ្លួនមាន ចំណេះសកល សូក្រាតប្រើវិធីចំអក ។ គេបានឃើញឃ្លាដ៏ល្បីមួយរបស់សូក្រាត ដែលជាឃ្លា ចម្បងរបស់ទស្សនៈវិជ្ជាគឺ ៖ « ខ្ញុំដឹងតែមួយមុខគត់ គឺដឹងថាខ្ញុំមិនចេះអ្វីសោះ » ។

        សូក្រាតជាបុរសដែលស្រឡាញ់យុត្តិធម៌ គាត់បានការពារយុត្តិធម៌ និងសច្ចធម៌ ដែលជាហេតុ ធ្វើឳ្យខ្លួនគាត់ត្រូវជាប់ពិរុទ្ធ ពីបទប្រមាថមើលងាយសាសនា ។ នៅឆ្នាំ ៣៩៩ មុន គ.ស សូក្រាតត្រូវតុលាការក្រុងអាតែន វិនិច្ឆ័យទោសប្រហារជីវិត ពីកំហុសមើលងាយសាសនានេះ ។ រយៈពេល ៣០ថ្ងៃ ក្នុងពន្ធនាគារ សូក្រាតគ្មានទុក្ខព្រួយតក់ស្លុតឡើយ ផ្ទុយទៅវិញ គាត់ខំប្រមូល អារម្មណ៍ឳ្យមូលទៅលើទស្សនវិជ្ជារបស់គាត់ ព្រមទាំងឆ្លៀតតែងកំណាព្យទៀតផង ។ នៅពេល ប្រហារជីវិត សូក្រាតបានជ្រើសរើសនូវវិធី « ផឹកថ្នាំពុលសម្លាប់ខ្លួន » ជាជាងឳ្យគេព្យួរករ ។ សូក្រាតស្លាប់ក្រោមទំនួញសោកស្តាយរបស់សិស្ស ព្រមទាំងប្រជាជនក្រុងអាតែនទាំងមូល ដែល ថ្កោលទោស ចំពោះតុលាការក្រុងអាតែន ដែលបានកាត់ក្តីចំពោះរូបសូក្រាតដោយអយុត្តិធម៌ ។

សូក្រាតជាមនុស្សថ្មីចម្លែក ដែលបានក្លាយជាទស្សនវិទូគម្រូមួយរូបសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ ។ គេតែងនិយាយថា ៖ « សូក្រាតជាបុរសនៃក្រុងអាតែន ដែលមានរូបអាក្រក់ តែល្អជាងគេបំផុត » ។

ទស្សនៈវិជ្ជារបស់សូក្រាត

១. ត្រូវយល់ដឹងអំពីដំណើរប្រព្រឹត្តទៅនៃធម្មជាតិ ។

២. ត្រូវយល់ដឹងនូវអ្វីដែលនៅជិតយើង មុននឹងយល់អ្វីដែលនៅឆ្ងាយពីយើង ។

៣. ត្រូវស្គាល់ខ្លួនឯង ដោយខ្លួនឯង ។

៤. ត្រូវដុសខាត់ព្រលឹងឳ្យបានប្រសើរដែលនៅឆ្ងាយពីយើង ។

៥. ត្រូវនិយមប្រើពាក្យថា ៖ « ខ្ញុំមិនចេះអ្វីសោះ » ដូចពាក្យខ្មែរថា ៖ « ចង់ចេះត្រូវធ្វើល្ងង់ » ។

៦. ត្រូវជជែកគ្នាដើម្បីរកការពិត ព្រោះការជជែក ជាវិធីបង្កើតគំនិត ។ លទ្ធផលដែលល្អ គឺជាលទ្ធផលដែលទទួលការរិះគន់រួចហើយ ។